109. Փոփոխականների տվյալ արժեքների դեպքում հարմար եղանակով հաշվե՛ք միանդամի արժեքը.

ա) 2ab, երբ a = 3, b = 0.5,

2×0,5×3=3

բ) 6xy, երբ x = 5/3, y=1/10

6×5/3×1/10=1

դ) abac, երբ a = 5, b = 3, c = 7:

5x3x5x7=525

գ) 2abc, երբ a = 4, b = 1/7, c = 0,

0

110. Հաշվե՛ք 7xy + 2xy տառային արտահայտության արժեքը, երբ x = 5, y = 3:

7x5x3+2x5x3=105+30=135

Արդյոք կարելի՞ է հաշվել xy արտահայտության արժեքն ու ստացված արժեքը տեղադրել 7xy + 2xy արտահայտության մեջ։

111. բանավոր։

114. Միանդամը գրել ավելի պարզ տեսքով.

ա) 1ac=ac

բ) 0xy5=0

գ) 5c6d=30cd

դ) ab1m=abm

ե) a5b(−3)c(−4)=60abc

զ) 12a1/3bc(−1/4)d= -abcd

115. Պարզե՛ք միանդամի կարգը.

ա) 5ab`2

բ) 6xyz`3

գ) ka2chka`6

դ) het `3

ե) -7aparan `6

զ) 2erku `4

116. Պագանելը կազմեց միանդամներ, որոնց արտադրիչները կարդալով ստացվում են երկրների անուններ, օրինակ՝ armenia, cameroon, china և այլն։ Փորձե՛ք կազմել հնարավորինս մեծ կարգ ունեցող այդպիսի միանդամ։ Համեմատե՛ք, թե ում մոտ ավելի մեծ կարգի միանդամ ստացվեց։

California `10

Uzbekistan `10

United Arab Emirates`18

1.Ի՞նչ է բնութագրում ուժը:

Ուժը բնութագրում է մարմինների փոխազդեցության քանակական չափը

2. Ո՞ր ուժն է կոչվում 1 նյուտոն (1Ն):

1 նյուտոնն այն ուժն է, որի 1 կգ կամ ավելի ծանր զանգվածով մարմինը արագությունը փոխում է 1մ/վ-ով։

3.Ո՞րն է ֆիզիկական մեծություն, որը՝ ֆիզիկական երևույթ՝

ա/ փոխազդեցություն, բ/ ուժ; գ/ զանգված; դ/ իներցիա:

ֆիզիկական մեծություն` ուժ, զանգված

ֆիզիկական երևույթ՝փոխազդեցություն,իներցիա

4.Ինչպիսի՞ մեծություն է ուժը:

Ուժը դա վեկտորային մեծություն է։

5. Նշվաշներից որոնք են վեկտորական մեծություններ՝

ա. արագությունը; բ. զանգվածը; գ. խտությունը; դ. ուժը:

6. Բերել օրինակներ, որոնք ապացուցում են, որ ուժի ազդեցության արդյունքը

կախված է նրա ուղղությունից:

Օրինակ՝ֆուտբոլիստը գնդակը շարժման մեջ դնելու համար նրա վրա ազդում է հորիզոնական ուղղությամբ, իսկ դ

1.Ո՞ր մեծությունն է կոչվում նյութի խտություն:

Նյութի խտություն կոչվում է այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնի զանգվածի և ծավալի հարաբերությանը։

2.Ինչպե՞ս է որոշվում նյութի խտությունը:

Խտությունը=զանգված/ծավալ=ρ=m/v

3.Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում խտությունը:

Միավորների ՄՀ-ում խտության միավորը 1 կգ/մ³ -ն է։ Դա այն նյութի խտությունն է, որի 1մ³ ծավալով մարմնի զանգվածը 1 կգ է։

Խտությունը նշանակում են ρ տառով։

4.Առաջին անոթի մեջ լցրել են ջուր, իսկ երկրորդի մեջ նույն

զանգվածով անհայտ հեղուկ: Ո՞ր անոթի հեղուկի խտությունն է ավելի մեծ:

Եթե դա սնդիկ, մեղր, ծովային ջուր, անարատ կաթ է, ուրեմն ջրի խտությունը ավելի քիչ կլինի։

5.Կշեռքի մի նժարին դրված է կապարե չորսու,

իսկ մյուսին՝ անագե: Ո՞ր նժարին է դրված կապարե չորսուն:

Ձախ նժարի վրա է դրված անագին, որովհետև կապարի խտությունը անագի խնտությունից ավելին է:

6. Ինչպե՞ս կարելի է հաշվել մարմնի զանգվածը,եթե հայտնի են նրա ծավալը և նյութի խտությունը:

զանված =խտություն x ծավալ= m=ρxv

7. Ինչպես կարելի է հաշվել մարմնի ծավալը, եթե հայտնի են նրա զանգվածը և նյութի խտությունը:

Ծավալ=խտություն: զանգվածը=v=m/ρ

8.Հայտնի է, որ մետաղի կտորը տաքացնելիս ընդարձակվում է: Այդ դեպքում նշված

որ մեծությունը չի փոխվում. ա. ծավալը; բ. զանգվածը; գ. խտությունը:

9. Ինչ եք կարծում քանի կիլոգրամ օդ կա ձեր դասասենյակում: Փորձեք հաշվել դասասենյակի օդի զանգվածը: (Նախ հաշվեք դասասենյակի ծավալը, օդի խտությունը համարեք ρ=1,29 կգ/մ³ ;որոշեք օդի զանգվածը m=?կգ): m =Vρ

6x6x3x1,29=139,32կգ

10.Համարելով, որ ձեր մարմնի միջին խտությունը մոտավորապես հավասար է ծովի ջրի խտությանը, հաշվեք ձեր մարմնի ծավալը:

36/1030=0,034մ³

1.Հնարավոր է արդյոք շրջապատից մեկուսացված մարմինը փոխի իր արագությունը:

Ոչ, որովհետև նրա վրա պետք է ազդի այլ մարմին։

2.Բերեք մարմինների փոխազդեցության օրինակներ:

Օրինակ `թռչունները՝ օդի հետ, ձկները՝ ջրի հետ, և այլն

3.Հրացանի կրակոցի ժամանակ որ մարմիններն են փոխազդում: Ինչպես է այն արտահայտվում:

Կրակոցի ժամանակ և հրացանը և փամփուշտը փոխազդում են

4.Մարմնի որ հատկությունն է կոչվում իներտություն: Բերել այդ

հատկությունը լուսաբանող օրինակներ:

Մարմինների արագությունը ակնթարթորեն չի կարելի փոխել, մարմնի այս հատկությունը կոչվում է իներտություն։ 

5.Որ մեծությունն են անվանում մարմնի զանգված:

Մարմնի իներտությունը քանակապես բնութագրում է է զանգված կոչվող մեծությունը։

6.Ինչպես կարելի է չափել մարմնի զանգվածը:

Զանգվածը սկալյար մեծություն է, այսինքն՝ բնորոշվում է միայն թվային արժեքով և չափման միավորով:

7.Ինչ միավորներով է արտահայտվում զանգվածը:

տոննա, ցենտներ, գրամ, միլիգրամ, և այլն:

8.Լրացնել՝

1կգ= 1000գ; 1գ = 0,001կգ; 1մգ = 0,001գ:

9.Ինչն է զանգվածի չափանմուշը ՄՀ-ում:

m-ն

10.Մարդը նավակից ցատկում է ափ: Որ դեպքում են նավակի և մարդու ձեռք բերած արագությունները իրար հավասար:

Եթե նրանք ունեն նույն զանգվածը։

Մտածեք. Երբ է իներցիան օգուտ տալիս և երբ վնաս? Բերեք օրինակներ:

Օգուտ է տալիս կենդանիներին, որովհետև նրանք կարող են հեշտ ջուրը իրենց վրայից հանեն։

Վնաս է տալիս, երբ ավտոմեքենան կտրուկ կանգնի, հնարավոր է ուրիշ մարդու վնաս տալ։

1.Ներկայացնել ջրիմուռների արտաքին կառուցվածքը և բազմացումը :

Ջրիմուռները ունեն թելանման կառուցվածք :Նաև ջրիմուռները տարածված են ջրի մեջ:

2.Ջրիմուռների նշանակությունը մարդու կյանքում և կենցաղում :

Ջրիմուռներից ստանում են յոդ , որը շատ օգտակար է  մարդու համար  ջրիմուռները օգտագործում են սննդի մեջ:Ջրիմուռներից նաև ստանում են ներկանյութ :

3.Մամուռների կառուցվացքը և բազմացումը:

Մամուռները բազմանում են համ անսեռ համ սեռական ճանապարհով :

4.Սպորավոր բույսերի կառուցվածքը և բազմացումը :

Սպորավոր բույսերը, գլխավորապես սպորներով բազմացող և տարածվող բույսեր։  Որոշ սպորավոր բույսեր (օրինակ բազմաթիվ քարաքոսեր) հազվադեպ են սպոր առաջացնում և բազմանում են հիմնականում մարմնի առանձին հատվածների անջատման միջոցով։

5.Ծաղկավոր բույսերի կառուցվաքցք :

Ծաղկավոր բույսերը կազմված են վեգետատիվ և գեներատիվ օրգաններից։Ծաղկավոր բույսերի գեներատիվ օրգաններն են ծաղիկը, պտուղը, սերմը։

6.Ծաղկավոր բույսերի տերևի և արմատի կառուցվածքը:

տերևները կազմված են տերևաթիթեղից։

Արմատը սովորաբար լինում է գլանաձև կամ թելաձև։

Հարցեր և առաջադրանքներ

Ներկայացրու: Ի՞նչ սպառնալիք էին Հայաստանի համար ներկայացնում Պարթևական թագավորությունն ու Հանրապետական Հռոմը մանրամասնել յուրաքանչյուրի համար:

Գրավելով Պարսկաստանը, Ատրապատականը և Միջագետքը՝ պարթևները Արտաշես I-ի կառավարման տարիներից հետո սպառնալիք են դառնում Հայաստանի համար։

Վերլուծի՛ր: Ի՞նչ հնարավորություններ և վտանգներ ստեղծեցին Հայաստանի համար Տիգրան Մեծի ռազմական նվաճումները

Նրա օրոք Հայաստանը հասավ իր հզորության գագաթնակետին:

Բացատրի՛ր: Ինչո՞ւ արքայազն Տիգրանը համաձայնեց իր՝ հայոց գահին հաստատվելու դիմաց պարթևներին զիջել «Յոթանասուն հովիտները»

 Տիգրան I-ի մահից հետո Տիգրան II-ը ստիպված էր որպես փրկագին պարթևներին զիջել հարավ-արևելքից Պարթևստանին սահմանակցող «Յոթանասուն հովիտներ» կոչված տեղանքը։ պարթևները այդ շրջանում շատ հզոր էին և պետք էր կայունանալ, նոր հակամարտել։ Հետո նա հետ է բերում յոթանասուն հովիտները։

Ինչո՞վ էր Հռոմի համար վտանգավոր հայ-պոնտական դաշինքը:

Վտանգավոր էր, որովհետև այդ դաշինքով Տիգրան Մեծը նպատակ ուներ կանխել Հայաստանի արևմտյան սահմաններում Հռոմի հաստատումը։ 

Որո՞նք էին հայ-պոնտական դաշինքի ընձեռած հնարավորությունները Հայաստանի համար: Արդյո՞ք այն արդարացրեց Տիգրան II-ի հույսերը:

Դաշինքն օգնում է չեզոքացնել Հռոմի աճող վտանգը և դրա հետ մեկ տեղ կանխել Հռոմի տիրապետության հաստատումը Հայաստանի արևմտյան սահմաններում։ 

Ինչո՞ւ Տիգրան Մեծը չբավարարվեց Պարթևստանի նվաճմամբ ու արքայից արքայի տիտղոսով և նվաճեց նաև Սելևկյան թագավորությունն ու Լևանտի այլ երկրներ:

Պարթևստանի նվաճումից հետո նա շատ հզոր էր, և կարծում եմ չկար խանգարող հանգամանք իր տերությունն էլ ավելի մեծացնելու համար։ Բացի այդ, Սելևկյաններից նա սեփականեց <<աստվածային>> տիտղոսը, որն գրվեց իր մետաղադրամների վրա